Ukończona w lipcu 1875 roku powieść, a wydana w grudniu kolejnego roku, ma długą historię. Początkowo miała być ona tylko dla dorosłych, ale autor zmienił zdanie pod wpływem swojego przyjaciela – W. D. Howellsa. Zajął się zatem wprowadzaniem zmian do tekstu.
„Przygody Toma Sawyera” wydane zostały w 1876 r., a zainspirowane były przeżyciami pisarza z dzieciństwa, które spędził w prowincjonalnym miasteczku Hannibal u brzegów Missisipi. Sezony letnie spędzał zwykle na farmie swego wuja, gdyż to tam miał okazję poznać niewolników: ich opowieści, obyczaje, wierzenia oraz zasmakować niczym nieograniczonej wolności.
Wśród papierów znalezionych po śmierci pisarza odnaleziono opowieść o tytule „Rękopis chłopca”, w którym to kilkunastolatek przeżywa nieszczęśliwą miłość i unika kumów, szukając samotności, a nawet myśli o śmierci. Okazało się, że to pierwowzór Tomka, gdyż Twain pisał tę historię zaraz po własnych kłopotach sercowych, które wkrótce zakończyły się po jego myśli. W postaciach z „Przygód Tomka Sawyera” skryba opisał własnych druhów z wieku dziecięcego. Huck Finn to w rzeczywistości osoba Toma Blankenshipa, najlepszego kolegi Sama, a sam Tomek ma wiele cech literata, ale też jego szkolnego kolegi, czyli Johna Briggsa. Postacią Becky była w istocie Laura Hawkins – przyjaciółka Twaina. Zatem w powieści występuje niemało elementów autobiograficznych, czyli dużo w niej wydarzeń, ludzi i spraw, które istniały w rzeczywistości. Jednakże są w tymże utworze i takie wypadki, które należy nazwać fikcją.
Wypowiadając się na temat swojego dzieła, pisarz wielokrotnie podkreślał, iż powstało ono nie tylko dla młodych czytelników, ale też dla dorosłych, którzy mają się przekonać, iż dawniej również byli spragnionymi przygód dziećmi. Autor wierzył, iż po książkę sięgną ludzie w różnym wieku.