Czy utwór o tytule „W pustyni i w puszczy”, zważywszy na jego obszerność, to powieść? Jeśli tak, to jaka?
Dzieło to z pewnością zaliczyć można do powieści podróżniczo-przygodowej, a to dlaczego, że mamy do czynienia z głównymi bohaterami powieści – Stasiem i Nel. Obie postacie zmierzają w niebezpieczną podróż, porwane przez Beduinów, zmuszone są wędrować po północno-wschodnich krańcach Czarnego Kontynentu i poznawać nowe osoby, w tym rdzennych mieszkańców tegoż obszaru. Wyróżniają się na tle pozostałych bohaterów, a Staś najbardziej, zarówno niebywałą inteligencją, jak i niezwykłą, jak na takiego chłopca, siłą fizyczną. Gdy dodamy do tego, iż akcja powieści obfitującej w łańcuch sensacyjnych i niedających się przewidzieć momentów umiejscowiona jest w świecie dalekim od środowiska odbiorcy, albowiem w Afryce oraz to, iż zawarte w utworze egzotyczne miejsca pełne są dziwnych tradycji ich mieszkańców, dochodzimy do wniosku, iż książka nie tylko jest dla nas zabawą, ale i też uczy o tamtejszych rejonach. Ponadto niemałe znaczenie mają liczne przygody młodych i chwile zmagań Stasia, z których to wychodzi obronną ręką. To takie momenty prób tworzą jego osobowość na nowo. Dzięki nim umie się poświęcić i czynić rzeczy, które innym wydawałyby się niemożliwe.
Rzecz jasna potwierdzeniem słuszności wysunięcia supozycji, iż mamy do czynienia z tego rodzaju powieścią, niewątpliwie jest wątek porwania, uwięzienia. To istotny moment związania akcji w historii o dzieciach w Afryce. Poza tym w dziele odbywają się w różnych przestrzeniach niebywałe zdarzenia, co sprawia, iż odbiorca fascynuje się dziejami Polaka i Angielki, których to bezustannie spotykają kolejne utrudnienia i niespodziewane okoliczności. Wszystko powyższe sprawia, iż nieustająco tworzone jest napięcie, a efekt ten wzmocniony zostaje poprzez niespodziewane i szybkie przerwania akcji np. opisami. Pisarz zamieścił ich wiele, a przedstawiają one afrykańskie krajobrazy, tamtejszą faunę i florę. Literat nie pominął takich zjawisk przyrodniczych jak: burza piaskowa, miraż, południowy żar. Nie można zapomnieć, iż Staś i Nel, obok warunków atmosferycznych i niezwykłej roślinności, poznają także zwyczaje, wierzenia i codzienność murzyńskich plemion.
Z uwagi na elementy przyrody i kultury afrykańskiej, można śmiało twierdzić, że w sienkiewiczowskiej opowieści pojawiają się również cechy powieści egzotycznej.