Sama treść utworu „Gloria victis” stworzona została już w 1888 roku. Powstała na podstawie osobistych wspomnień z okresu zrywu styczniowego. Jednakże nie mogła od razu zostać opublikowana. Musiała oczekiwać złagodzenia cenzury i dopiero po roku 1905 możliwe było ukazanie się jej drukiem. W 1910 roku dzieło Orzeszkowej znalazło się w zbiorze nowel, od którego pochodzi jego tytuł.
1888 rok to dwudziesta piąta rocznica wybuchu powstania styczniowego. W taki oto sposób autorka złożyła cześć ku pamięci poległym, kochającym swoją ojczyznę, powstańcom. Pisarka była osobiście powiązana z wydarzeniami, które opisała w noweli. Od chwili wybuchu powstania udzielała się w działania wojenne, brała udział w służbach pomocniczych powstania, angażowała się w niebezpieczne misje kurierskie.
Orzeszkowa latem 1863 roku ukrywała w swoich czterech ścianach samego Romualda Traugutta, którego później przewiozła do granicy Królestwa Polskiego. Toteż nie ma się co dziwować, iż wynosiła pod niebiosa polskich wojowników, a z Traugutta zrobiła, w swej opowieści, świętego.
W orzeszkowskim zbiorze nowel „Gloria victis” znalazły się też takie utwory jak „Bóg wie kto” czy „Oni”. Dodana została niedrukowana jeszcze „Dziwna historia”. Najistotniejsze jest jednak to, iż na początku pisarka chciała utworowi nadać tytuł „1863”, ale finalnie nazwała go „Gloria victis”.