Nie da się ukryć, że najsampierw należy wytłumaczyć, czym jest tytułowe pokolenie. To z pewnością multum ludzi, którzy stracili swoje najcudowniejsze młode lata przez tragiczną sytuację swojego kraju. Nie mogli cieszyć się z tego, co przynosi adolescencja i życie. Zbyt wcześnie byli zmuszeni do dorośnięcia. Wielu z nich straciło życie.
W opowiadaniu J. Iwaszkiewicza pt. „Ikar” doświadczamy opisu sytuacji, jakiej był świadkiem narrator. Wydarzenie to miało miejsce w stolicy, w czasie okupacji. Nadjeżdżająca karetka gestapo zabrała ze sobą chłopca, który chwilę wcześniej wpadł pod nią. Stało się to tylko dlatego, że Michaś pochłonięty był literaturą. Najprawdopodobniej spotkała go bezsensowna śmierć, którą relacjonujący podsumował w taki oto sposób: „Ci, co zginęli w walce, ci, co widzieli, za co giną, mieli może w tym pociechę, że śmierć ich ma jakiś sens. Ale iluż było takich jak mój kar, co tonęli w morzu zapomnienia z okrutnego w swej bezmyślności powodu?”
Innym bohaterem, który swoją młodość poświęcił ojczyźnie, był Skawiński z „Latarnika” Henryka Sienkiewicza. Najlepsze lata zabrały mu walki. Przyczyniło się to do późniejszej jego tułaczki. Nigdy nie zaznał nie tylko tego, co daje życie młodziakom, ale także godnej, spokojnej starości. Gdy już znalazł swoją przystań, okazało się, że przeszłość wróciła i wywróciła mu wszystko od nowa.
„Elegia… [o chłopcu polskim]” jest lirykiem pełnym tragicznych doznań pisarza. Wstrętne, wręcz obrzydliwe realia okupacji odebrały to, co najcenniejsze – marzenia, przyniosły obawy, ujawniły zło, jakie czai się w istocie ludzkiej i zmusiły dobrych do użycia broni, niesienia śmierci oraz umierania:
„Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula synku, czy to serce pękło?”.
W innym utworze Krzysztof Kamil Baczyński dzieli się z nami swoimi myślami i odczuciami wywołanymi przez uświadomienie sobie pewności nadejścia śmierci. Poczucie bezradności takiego pokolenia jest bardzo widoczne w dziele pt. „Deszcze”.
„Żegnając się z Matką” pokazuje nam, że Tadeusz Gajcy też należał do omawianego pokolenia. W utworze jego ukazany jest smutek z powodu straconej. Dodatkowo wskazuje na konieczność szybszego dorastania młodych w czasie niewoli ojczyzny oraz ich osamotnienie:
„dalej niebo, dom mój i księżyc
opuszczony jak Ty i młodość”
Nie tak dawno zmarł także autor wiersza „Zostawcie nas”, w którym zwrócił uwagę nie na poległych, lecz żyjących. Zauważa, jak bezlik dramatycznych doznań wpłynął na późniejszy ich sposób bycia. „Zapomnijcie o nas” – radził Tadeusz Różewicz młodszym. Wydarzenia, których byli świadkami jego rówieśnicy chciano wymazać z pamięci. Milczenie było dla nich jak woda pozwalająca dalej żyć. Nawiasem mówiąc, kto chciałby pamiętać o dewaluacji wartości ludzkich? Nawet obwiniali siebie za śmierć innych. Woleliby być na ich miejscu: „chciałabym nie być”.
„Pokolenie Ikarów” niewątpliwie zostało pozbawione tego, co w życiu najpiękniejsze. Wojenne czasy odebrały im możliwości do osiągnięcia szczęścia. Niewolnictwo i walki zawsze pozostawiają w ludzkich umysłach trwały ślad, zmieniając życie w piekło. Zastanówmy się więc, nim znowu zechcemy bawić się w wojny, czy chcielibyśmy zgotować podobny los innym, a przede wszystkim naszym potomkom. Wprawdzie dzisiaj walki prowadzi się w sferze ekonomicznej, ale nie zapominajmy, że nigdy nie jest nic w pełni wiadome.