Tytułowa postać to długo wyczekiwany jedynak, syn chłopki Chwedory i parobka Klemensa. Akcja dzieła rozpoczyna się piątkowym rankiem, gdy gospodyni domu przygotowuje danie i zamiata śmieci w róg pokoju. Jej mąż od wczesnego ranka orze na pańskim polu. Swojej ziemi nie ma, gdyż przegrał proces ze swoim stryjecznym bratem. Matka Tadeusza najęła się do prac ogrodowych.
Wprowadzenie:
Piękna pani Ewelina Krzycka, zamożna ziemianka i wdowa zamieszkująca już dwa lata dom w prowincjonalnym miasteczku, znudzona tutejszą monotonią życia i kłopotami majątkowymi, zaczyna działać w Towarzystwie Dam Dobroczynnych. W wyniku tej aktywności przyjmuje na wychowanie 5-letnią Helkę. Jest to śliczna latorośl, a w dodatku sierota, gdyż ojciec zabił się, spadając z rusztowania, a mać zmarła na cholerę.
Młoda Antonina (po trzydziestce) była chuda, koścista, energiczna, fizycznie wycieńczona; ma zmarszczki i żółtawy odcień cery, cienkie wargi, piwne oczy, a także niegdyś czarne, teraz już nieco siwiejące, włosy. Panna nosi czarne suknie bez żadnych ozdób.
Jagmin w „Gloria victis” został ukazany przez Orzeszkową jako i człowiek, i żołnierz bez wad.
Mający zaledwie dwadzieścia lat młodzieniec, nazywany w obozie powstańczym „małym Tarłowskim”, odznaczał się pośród uczestników zrywu delikatną urodą. Ponadto był człowiekiem z natury nieśmiałym.
Romuald Traugutt to wódz powstańców, którego, nawiasem mówiąc, Eliza Orzeszkowa miała okazję znać osobiście.
Jagmin to przystojny, ciemnowłosy, silny i odważny wódz jazdy powstańczej. Był jak „młody Herkules z kształtów”, natomiast „Scypio rzymski z rysów”.
Maryś Tarłowski to brat Anielki (oczywiście starszy od niej). Ten bohaterski człowiek zginął dla dobra swojego kraju. Brał udział w bitwie, która przybrała formę niebywale bestialskiego widowiska. Takich walk w powstaniu styczniowym było wiele.
Anielka Tarłowska to siostra walecznego Marysia, która z wyglądu przypominała starszego od siebie brata, albowiem była z niej także niska i o podobnej „wątłości kształtów” postać. Poza tym wyróżniała się tymi samymi „rysami cery”, co Tarłowski.
