Wiem, po latach tułaczki zestarzałem się, utraciłem wiele z mojej energii życiowej, a nawet nabawiłem się chandry. Nostalgia dzień w dzień dawała mi nadzieję. Marząc o spokoju, chciałem osiąść w jednym miejscu, w którym dożyłbym mych ostatnich chwil. Wszystko byle nie tułaczka. Tylko czy to jest możliwe? Naprawdę na starość staję się pesymistą.
Dzieło literackie powstało w Stanach Zjednoczonych w czasie podróży skryby po tym kraju. Wyjechał tam w 1876 roku. Wówczas ziemie polskie były pod zaborami trzech państw: Rosji, Prus i Austrii. Dlatego też autor noweli opublikował ją w korespondencji drukowanej w Gazecie Polskiej. Warto zaznaczyć, iż gazeta ta, po upadku powstania listopadowego, przez pewien czas zmuszona była nazywać się Gazetą Codzienną. Jednakże Henryk Sienkiewicz współpracował z gazetą, która już przywróciła swoją pierwotną nazwę.
Książka posiada trzy rozdziały powiązane ze sobą za sprawą stopniowanego napięcia akcji, które swoje apogeum osiąga w ostatniej części noweli. Uwydatnia się też konstrukcja ramowa, gdyż na wstępie i na końcu ma miejsce dialog, to tak, jakby odejście poprzednika stanowiło odpowiednik opuszczenia pracy latarnika przez Skawińskiego.
W noweli znanego prozaika dostrzegamy rozmaite rodzaje wypowiedzi: monolog wewnętrzny, dialog, narrację.
Żołnierska kariera.
Poniewierka na obczyźnie.
Życie bez środków.
Książka Sienkiewicza o latarniku to istny przykład noweli, a to z tej przyczyny, że jest zwięzła, krótka, jednowątkowa, a w dodatku zawiera przejrzystą fabułę jednego bohatera i traktuje o jednym zdarzeniu. Ponadto napisana jest prozą.
Wakat latarnika i przyjęcie na to miejsce Skawińskiego.
Przeszłość bohatera:
żołnierska,
wędrownicza.
Henryk Sienkiewicz przy użyciu pióra podkreślił znaczącą funkcję literatury w kształceniu tożsamości narodowej wśród ludzi. Zresztą, to właśnie za jej sprawą lwia część rodaków przeżyła na emigracji, do końca pozostając Polakami.
Akcja noweli Sienkiewicza rozgrywa się na maleńkiej wyspie, niedaleko Aspinwall w Stanach Zjednoczonych, czyli miasta położonego nieopodal Panamy nad Morzem Karaibskim, zaraz przy północnym wejściu do Kanału Panamskiego.
Skawiński to starszy wiekiem Polak żyjący na obczyźnie. W przeszłości zdolny i odpowiedzialny żołnierz zmuszony do ucieczki z rodzinnego kraju. Gdyby pozostał, napotkałyby go represje cara. Walczył także w hiszpańskiej wojnie domowej, w armii francuskiej oraz w węgierskim powstaniu w 1948 roku. Brał też udział w bitwie w wojnie secesyjnej w Stanach Zjednoczonych. Za odwagę został odznaczony orderem Legii Honorowej.
