Z powodu rozbiorów Polski Poznań i okolice znalazły się pod panowaniem pruskim. Od samego początku wprowadzona została germanizacja polskiej społeczności, aby z Polaków zrobić Niemców. Tych, którzy nie poddawali się temu zabiegowi, czekała ucieczka z ziem zaboru pruskiego.
W samym dziele Henryka Sienkiewicza nie mamy bezpośredniej styczności z uczącymi młodzież osobami, poznajemy je bowiem wyłącznie za sprawą obserwacji i przypuszczeń pana Wawrzynkiewicza.
Z samego tytułu sienkiewiczowskiego dzieła wynika, iż w utworze opowiada pan Wawrzynkiewicz. W końcu pamiętnik to zbiór zapisanych wydarzeń, w których jego autor albo brał udział, albo był ich świadkiem. Henryk Sienkiewicz daje nam tym sposobem znać, że zdarzenia rozgrywające się w jego noweli miały miejsce w rzeczywistości.
Tematem tegoż krótkiego dzieła są dzieje młodego, albowiem jedenastoletniego chłopca, który jest jednym z uczniów poznańskiego gimnazjum. Michaś, gdyż tak mu na imię, ma dodatkowo własnego opiekuna i nauczyciela – pana Wawrzynkiewicza. Natomiast matka młodego Polaka, pani Maria, wraz z córką mieszkała w Zalesinie. Wszelkie możliwości widziane przez nią we własnym synu przyczyniły się do wyolbrzymienia talentu Michasia. W istocie głóœna postać uczyła się do nocy, by tylko zadowolić matczyne oczekiwania.
Strapienie i trudy Michasia – ucznia pruskiego gimnazjum.
Zbieżne usposobienia syna i maci.
Pokładanie nadziei w Michasiu.
Pozytywne i negatywne efekty ciągłej nauki chłopca.
Dalszy problem z obcym akcentem.
Wewnętrzny ból wywołany fałszywą historią Polski.
Poszerzony program nauczania i gorszy stan zdrowia Michasia.
Chłopczyna wydalony z gimnazjum.
Ciężka choroba.
Śmierć chłopca.
Wydarzenia mające miejsce w noweli H. Sienkiewicza pt. „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” rozgrywają się w XIX wieku, a dokładniej w latach 70., w czasach dużego nasilenia działań Niemiec mających na celu zgermanizowanie polskich szkół. Miejscem akcji jest miasto, które obecnie leży w województwie wielkopolskim, a dokładniej mowa o jednym z poznańskich domów.
