Wieszcz napisał „Świteź” w czasie przebywania w Płużynach.
Tytułowe jezioro położone jest na Nowogródczyźnie. Krążyło o nim wiele legend, dlatego też młody poeta podążył tam w poszukiwaniu jakiegokolwiek tropu w starej dokumentacji. Odnalazł ślad bohaterskiej postawy kobiet broniących, pod obecność mężczyzn, litewskiego miasta. Wolały walczyć i zginąć, niż żyć w niewoli.
Ta opowieść zainspirowała Mickiewicza, dzięki czemu powstała ballada „Świteź”.