Kim naprawdę jest tytułowy bohater? Czy ten, właściwie najstarszy z pięciorga przyjaciół, chłopak na pewno jest pełen sprzeczności? Czy bezspornie czynił zło? Może nie zasłużył na zainteresowanie, a tym bardziej na pomocną rękę?
Wieś, w której przyszedł na świat Janek, była pouwłaszczeniowa. Sprawami karnymi zajmował się samorząd poprzez sąd gminny, którym był wójt z ławnikami. Pomocą był stójkowy pilnujący ładu.
Zagadnienie noweli znanego prozaika najlepiej ukazuje zakończenie dzieła.
-
Przyjście na świat wątłego i słabego dziecka.
-
Nadzwyczajna miłość Janka do muzyki.
-
Wykonanie „skrzypiec” przez dziecko.
Bohater został ukazany za pomocą środków, które wyraźnie wpływają na wyobraźnię osoby czytającej oraz na jej uczucia. Przykładem takich zabiegów są cytaty z np. początkowej mowy narratorskiej o Janku: „wątłe to, słabe”. W dziele Sienkiewicza występują także epitety oraz porównania, a dzięki nim zobrazowana została sylwetka chłopca, np. „chuderlawe ciało”.
-
Dzieciństwo i kariera żołnierska Skawińskiego.
-
Życie wędrownicze.
-
Posada latarnika.
To, co wiemy o tytułowej postaci z opowieści o jej dziejach, umożliwia nam postrzeganie jej jako alegorię bytu jej generacji, prokreacji polistopadowej. Losem tego pokolenia była walka, emigracja, wagabunda, tęsknota.