Skutkiem dynamicznego postępu prasy było powstanie nowego zawodu, który istnieje do dzisiaj – dziennikarza. Rzecz jasna wówczas nie było tylu szkół dziennikarskich. Jak więc można było zostać dziennikarzem? Praktyka czyniła mistrza. Ten sposób sprawdzał się znakomicie.
Rosnące znaczenie prasy wiązało się znacznie z postępem cywilizacji. To wówczas unowocześniała się technika drugu i sposoby szybkiego przekazywania informacji. Prasa stała się wspaniałą metodą upowszechniania i namawiania do najnowszych wynalazków. Dlatego można rzec, iż była za ideami pozytywizmu.
Większość okresu literatury pozytywistycznej to tendencyjność, czyli moment kształtowania się programu.
Jedną z przejściowych odmian powieści stanowiła – historyczna. Jej wyjątkowa rola wynikała nie tylko z powodu zaciekawienia czytelnika ciekawym tematem ujętym artystycznie, ale także przez politykę i społeczeństwo. Czasy podległej Polski przyczyniły się do wzbogacenia u adresata charakteru o wrażliwość na problem kraju. Tak też Sienkiewicz napisał w pewnej recenzji: „Niechże choć literatura stworzy nam światy inne, gdzie wszystko jest (…) wielkie, nie takie płaskie, ale wzniosłe…”.
Jak wiemy, pozytywizm zmagał się ze skutkami powstania styczniowego. Rosjanom przestało już wystarczać pokonanie Polaków, chcieli bowiem, aby porzucili swój ojczysty język i kulturę. Polacy mieli czuć się Rosjanami. Do tego konie feudalizmu zbiegł się w czasie z rewolucją przemysłową. Rozwój Warszawy i Łodzi doprowadził do zrodzenia się nowoczesnej społeczności. Dużo w tym zdziałała literatura.
Młodzi po powstaniu przejęli filozofię europejską. Zauroczeni tezami Comte’a, Milla i innymi pozytywistycznymi myślami, próbowali przekształcić je do polskiej rzeczywistości.
Jak łatwo zauważyć, w obu ideach pojawia się słowo „praca”. Nie trudno też się domyślić, że nie jest to zbieg okoliczności, albowiem to właśnie ona stanowiła światełko w tunelu, które miało pomóc odbudować polską społeczność.
