Joanna i Mieczysław Lipscy to rodzeństwo, które po śmierci ojca prowadzą nędzne życie. Tata ich to dawny nauczyciel gimnazjum, którego zwolniono z pracy z powodu narodowości. Syn jego nie mógł kontynuować nauki w gimnazjum, pracuje więc jako drobny urzędnik w sądzie.
1. Zgryzoty Joanny dotyczące braku pracy.
2. Propozycja uczenia wnuczki sąsiadki.
3. Maleńka szkółka w domu Lipskich.
Joanna Lipska jest młodą dziewczyną, sierotą zamieszkującą z bratem – Mieczysławem w ubogim mieszkanku w „wielkim mieście wielkich Niemiec”. Poznajemy ją dzięki noweli Elizy Orzeszkowej.
Z jakim zagadnieniem mamy do czynienia w nowelce słynnej polskiej pisarki?
W dziele Elizy Orzeszkowej występują formy podawcze narracji: opowiadanie o wydarzeniach (tempo toczącej się akcji zwalniane przez opisy), opisy postaci i przedmiotów (Joanny, Mieczysława czy sądu), opis sytuacji (rozprawa sądowa) oraz monolog i dialog (także monologi wewnętrzne głównej postaci).
Akcja noweli „A… B… C…” ma miejsce w latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku, czyli w nieprzyjemnej dla rodaków sytuacji, gdy ich ojczyzna była niszczona przez zaborców.
Chronologiczna kolejność zdarzeń rozpoczyna się, gdy Joanna lipska decyduje się na działalność nauczycielską, przez co musiała znaleźć się w gmachu sądu. Natomiast rozprawa sądowa ujawniająca osobowość bohaterki to kulminacyjny moment noweli.
Życie zwyczajnej ówczesnej kobiety: przyrządzanie posiłków bratu, sprzątanie mieszkań i chęć wykonywania innej pracy nie ominęło i Joannę Lipską.
Tajne nauczanie ubogich dzieci i satysfakcja z tej pracy powodowało w głównej postaci niezmierną radość. Natomiast rozprawa w sądzie, której przyczyną jest niesienie kaganka polskiej oświaty, udowodniła, iż była ona pożyteczna dla pozbawionych możności pobierania nauk z powodu biedy. Słowa: „Uczyłam dzieci, myślałam…, że czynię dobrze…” oraz „myślę, że dobrze czyniłam” są pełne godności.
Skazana „łagodnie” na „dwieście talarów kary pieniężnej, a w razie niewypłacalności na trzy miesiące więzienia” nie żałowała tego, co czyniła.
Spotkanie rodzeństwa w ich mieszkaniu okazało się jeszcze większą zgryzotą dla Joanny. Zaciągnięcie długu przez jej brata pozwalało jej uniknąć murów więziennych, acz dawało powody do większej nędzy i obaw.
Wizyta dzieci z elementarzem w biednym domu Lipskich tylko potwierdziła w Joannie, iż dobrze robiła. Odzyskała siły do dalszej działalności. Jednakże reakcja Mieczysława była lekko mówiąc nieprzychylna i nieco poskromiła siostrę: „Precz mi stąd, malcy!…”. Mimo tego wydarzenia Joanna pospołu z Mieczysławem podjęli decyzję o kontynuacji nauczania przez Lipską.
Mieczysław Lipski – brat Joanny był kancelistą w komisji skarbu. Wynagrodzenie miał marne. W dodatku po śmierci ojca pensja jego stała się podstawą istnienia rodzeństwa.
Czas historyczny zawarty w dziele Elizy Orzeszkowej to okres po upadku powstania styczniowego. To właśnie wtenczas Niemcy i Rosja wzmocnili represję wobec Polaków. Rozpoczęło się wynarodowianie młodych ludzi. Wszystko to wzbudziło w młodzieży mocne uczucia patriotyczne, które doprowadzały do stawiania oporu zaborcom.
Fragment „wielkie miasto wielkich Niemiec” świadczy, iż jest to miejsce, w którym toczą się wydarzenia w dziele Elizy Orzeszkowej.
